Hét station bestaat niet

donderdag 5 december 2013
timer 6 min

ProRail bouwt nieuwe stations en verbouwt bestaande. Een mega-operatie. Toenemend treinverkeer en groeiende reizigersaantallen vragen om toekomstbestendige stations. Ronald Nomes, directeur Stations ProRail, maakt de balans op. “Dit project is uniek.”

Enorme afbeeldingen van bouwprojecten aan de wand. Op tafel een fotoboek met de vijftig stations die tot ons cultureel erfgoed behoren. Ronald Nomes wijst op de wandplaat waarop de bouwwerkzaamheden van de spoorzone Delft te zien zijn. “Wat we daar aan het doen zijn, is echt bijzonder”, zegt hij. “We maken de stad weer heel. Omdat zowel sporen als station ondergronds gaan, is de stad straks niet meer rigoureus opgesplitst door het huidige treinviaduct. Daarboven komen het Stadskantoor, woningen en kantoren. De monumentale molen De Roos uit 1679 en de middeleeuwse Bagijnetoren hebben we opgepakt, gerestaureerd en tijdelijk verplaatst.”

ProRail is samen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu, NS Stations en regionale overheden bezig met een grootscheepse operatie om stations aan te passen aan de eisen van de toekomst. Groeiende reizigersaantallen en de aansluiting op de HSL nopen tot nieuwbouw en verbouwing van oudere stations. Er lopen zo’n zestig projecten. Kosten: 1 miljard. Tot de meest in het oog springende behoren de zes stations die vanwege de aansluiting op de HSL, in het kader van de nieuwe sleutelprojecten (NSP) een metamorfose ondergaan tot OV-terminal. Rotterdam Centraal, Den Haag Centraal, Breda, Arnhem, Utrecht Centraal en Amsterdam Zuidas hebben straks de internationale allure van een HSL-locatie. Samen met de verbouwing en restauratie van Amsterdam Centraal behoren zij tot de kathedralen onder de stations, zegt een bevlogen Nomes.

Multifunctionele terminals
Toekomstbestendigheid is het sleutelwoord bij de realisatie van nieuwe stations en OV-terminals. Veel stations zijn uit hun jasje gegroeid. In Utrecht zal het aantal reizigers is 2020 zijn gestegen van 280.000 naar 360.000. In Rotterdam van 110.000 naar 323.000 in 2025 en Amsterdam heeft de teller in 2020 op 310.00 staan. De nieuwe OV-terminals zijn stations waar mensen veilig en comfortabel van A naar B kunnen reizen en kunnen overstappen op andere modaliteiten zoals tram, metro, light rail, bus, taxi, OV-fiets en fiets. Ze kunnen er ook winkelen, vergaderen en comfortabel verblijven. En vaak ook werken en wonen. Nomes: “Station Breda is een voorbeeld van een multifunctioneel station: reizen, winkelen, wonen en werken onder één dak. Kenmerkend van OV-terminals is dat ze een belangrijk onderdeel en aanjager zijn van de stedelijke ontwikkeling. Ze verbinden stadsdelen met elkaar en vormen knooppunten. Daarom bestaat dé OV-terminal niet. We bouwen in overleg met gemeenten op maat.”

Bij de bouw van nieuwe stations en verbouwing van bestaande hanteert ProRail een visie ontwikkeld in samenspraak met NS en Bureau Spoorbouwmeester (www.spoorbeeld.nl). Volgens die visie moeten stations duurzamer, toegankelijker, veiliger en comfortabeler zijn. De reiziger moet prettig kunnen wachten, het liefst in schone en verwarmde wachtruimtes met comfortabel meubilair. Met het programma Prettig Wachten (in het kader van ‘Groei op het spoor’) is een miljoen uitgetrokken om 25 kleinere en middelgrote stations, die op sociale veiligheid minder scoorden, aantrekkelijker te maken. Met bijvoorbeeld wifi en groen. Station Gorinchem heeft een verwarmde wachtruimte plus ruimere openingstijden van de restauratie en op station Wolvega kun je prettig wachten bij de bloemist.

Een ander speerpunt is de veiligheid. Stations moeten schoon, transparant en comfortabel zijn. Verder is er extra aandacht voor fietsplekken. Zo’n 40 procent van de dagelijkse 1,2 miljoen reizigers komt met de fiets naar het station. Sinds 2000 worden samen met gemeenten nieuwe stallingen gebouwd en bestaande stallingen beter benut. Het huidige aantal van 400.000 stallingsplekken moet komende jaren op 500.000 uitkomen.

Het laatste speerpunt is de toegankelijkheid van de stations. In 2020 moet 90 procent van de treinreizen zelfstandig zijn af te leggen voor mensen met een beperking.

Op koers
Directeur Stations Nomes ligt op koers met ‘zijn’ stations. “We plannen goed.” In 2012 leverde ProRail tien nieuwe stations op: Hoevelaken, Halfweg, Zwanenburg, Arnhem Poort, Hengelo Gezondheidspark, Groningen Europark, stations aan de Hanzelijn en de MerwedeLingelijn. In 2013 zijn Leidsche Rijn en Maastricht Noord geopend.

Op dit moment is een groot aantal stations, zoals Den Haag, Utrecht, Tilburg, Eindhoven, Breda, Zwolle en Amsterdam een bouwput. “Bouwen zonder overlast lukt niet”, erkent Nomes. “Tijdens de verbouwing blijft de winkel open, moet het station veilig en toegankelijk zijn. We opereren op een postzegel. Op Den Haag Centraal is een heel wybertjesdak gelegd terwijl het reizigersverkeer gewoon doorging. In Rotterdam en Amsterdam zijn passages gegraven tijdens de treinenloop. We kunnen overlast niet voorkomen, wel beperken.”

Om de gevolgen voor de reiziger te minimaliseren heeft ProRail het ‘stationsconcept in tijdelijke situaties’ ontwikkeld. Hoe informeer je reizigers en omwonenden? Hoe zorg je voor tijdelijke voorzieningen en goede loopstromen? Volgens Nomes is de informatievoorziening tijdens bouwwerkzaamheden cruciaal. “Reizigers moeten steeds de meest actuele informatie hebben. Niet alleen over buitendienststellingen, maar ook over eventuele sporen die er tijdelijk uitgaan. Ze moeten weten waar ze aan toe zijn. Bewegwijzering dient duidelijk en uniform te zijn. Ook voor visueel beperkten. Om mensen bij de bouwactiviteiten te betrekken is het beleid op schuttingen te laten zien welke aannemers aan het werk zijn. Ook worden vaak tribunes geplaatst zodat het publiek de werkzaamheden kan volgen. Soms delen we koffie met croissants uit ter compensatie van overlast.”

Architectonische hoogstandjes
Het is uniek dat zoveel grote projecten tegelijkertijd uit de grond worden gestampt, vindt Nomes. Een uitdaging om dit goed te laten verlopen, zegt hij met gevoel voor understatement. Rotterdam Centraal is de eerste van de nieuwe multifunctionele OV-terminals die volgend voorjaar officieel wordt geopend. Trots? “Elk station is me even lief. Maar Rotterdam is bijzonder omdat het het eerste sleutelproject is in een reeks. En vanwege de mooie samenwerking met de gemeente die een deel van het stationsgebied heeft ontwikkeld. Ik denk dat we over dertig jaar nog steeds trots mogen zijn op deze architectonische hoogstandjes.”

 

Grootste bouwprojecten

Rotterdam Centraal. 2004 begonnen. 2007 sloop oude station. Bouw stationshal, reizigerspassage, fietstunnel- en stallingen. OV-terminal verbonden met metro en RandstadRail. Officiële opening OV-terminal voorjaar 2014.

Den Haag Centraal. Verbouwing en sloop oude station in 2011 gestart. Nieuw 22 meter hoog glazen dak, nieuwe sporen, perrons, fietsenstallingen, RandstadRailstation. In 2014 is het nieuwe station klaar.

Arnhem: Sloop oude station 2007. Extra sporen, perrons, perrontunnel, fietsenstalling. OV-terminal in 2015 officieel opgeleverd.

Zwolle: Start bouw 2010, vierde perron (Hanzelijn), perrontunnel. Oplevering halverwege 2015.

Eindhoven: Rijksmonument (1956). Start bouw 2013. Reizigerspassage, verdubbeling capaciteit. Afronding bouw 2016.

Breda: Start bouw voorjaar 2012. Extra HSL-perron, busperron, voetgangerstunnel, parkeergarage, fietsenstalling, kantoren, appartementen, winkels. Gereed: halverwege 2016.

Utrecht Centraal: Start 2011. Stationsuitbreiding, nieuwe stationshal, nieuwe verkeersleiderspost, busstation. OV-terminal en DDS-operatie (minder wissels) in 2016 gereed.

Spoorzone Delft heet het bouwproject dat in 2009 van start ging. Het huidige viaduct wordt vervangen door een 2300 meter lange tunnelbuis. Ook het station gaat ondergronds. Daar bovenop komen een Stadskantoor, woningen en kantoren. In 2015 rijdt de eerste trein door de spoortunnel en is het station gereed. In 2017 is de tweede tunnelbuis klaar. Dan kan het oude viaduct worden gesloopt.

Amsterdam Centraal: 1997 start bouwwerkzaamheden. Renovatie Cuypersgebouw. Fiets- en voetgangerstunnel onder station, twee passages tussen drie bestaande reizigerstunnels, fietsenstallingen, busplatform, Noord-Zuidlijn. Gereed 2020.

Amsterdam Zuid: Begin verbouwing eind 2013. Verbreding en verplaatsing trein- en metroperrons en passages. Vergroting capaciteit van 80.000 naar 250.000 dagelijkse reizigers. Project, onderdeel van ZuidasDok, rond 2026-2028 afgerond.

 

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

‘Vergeet de belevingswaarde niet’

30 nov 2023

“Belevingsonderzoek krijgt steeds meer aandacht”, constateert belevingsonderzoeker Rick Schotman van Goudappel…

Lees verder »

Bouwen boven het spoor heeft toekomst

2 nov 2023

Met de woningbouwopgave en mobiliteitstransitie voor de deur, gecombineerd met de wens om groengebieden te…

Lees verder »

Minder bushaltes alléén niet gelijk aan minder bereikbaarheid

14 aug 2023

Dat steeds meer bushaltes verdwijnen is een feit. Maar dat betekent niet per se dat de bereikbaarheid…

Lees verder »

Barneveld-Noord kan goede energiehublocatie zijn

10 aug 2023

Barneveld-Noord kan een goede energiehublocatie zijn, vertellen burgemeester Jacco van der Tak en wethouder…

Lees verder »

'De maatschappelijke impact van toegankelijke stations is onbetaalbaar’

28 jul 2023

Als programmamanager Toegankelijkheid bij ProRail was Bram ’t Mannetje acht jaar lang verantwoordelijk voor het…

Lees verder »

Purmerend: van autostad naar ov-stad

10 jul 2023

In den beginne bevond zich er louter natte veengrond, maar inmiddels kent ‘autostad’ Purmerend vooral autowegen…

Lees verder »
flash_onNieuws

Hoekse Lijn rijdt door tot het strand

31 mrt 2023

Het metrostation Hoek van Holland Strand is op vrijdag 31 maart geopend. Reizigers kunnen voortaan vanuit…

Lees verder »
flash_onNieuws

Ruimte voor lokale initiatieven in Stationsagenda 2040

10 feb 2023

Het ministerie van IenW heeft een subsidie toegekend van 120.000 euro aan de Vereniging Station Lokaal (VSL).…

Lees verder »