Kennisniveau over doelgroepenvervoer verhogen

Dit artikel komt uit OV-Magazine 4/2023: Vakkennis. Neem ook een abonnement en lees alle artikelen ook online in onze digitale bibliotheek!

VDVN werd een ruim jaar geleden opgericht, omdat het doelgroepenvervoer (dgv) in veel gemeenten onder druk staat. Wassenaar, netwerkregisseur Doelgroepenvervoer bij RegioRijder, IJmond en Zuid-Kennemerland, is één van de oprichters van het platform. “Nederland telt 342 gemeenten en iedere gemeente organiseert zijn eigen doelgroepenvervoer. Vaak weten ze niet van elkaar hoe ze dat organiseren en doet het sociaal domein dit ‘er een beetje bij’. Er is onvoldoende kennis en afstemming tussen gemeenten. Sinds covid groeide de urgentie verder.” Door verschraling van het ov zijn steeds meer mensen aangewezen op oplossingen van het dgv, waardoor de kosten voor gemeenten oplopen.

De Lijster de Raadt, directeur van mobiliteitsplatform Stroomlijn, maakte een rondje langs de velden om bij gemeenten te toetsen of er animo was voor een landelijk platform. “Veel gemeenten organiseren Wmo-, sociaal- en recreatief vervoer, leerlingenvervoer, dagbestedingsvervoer, jeugd en participatievervoer en het ministerie is opdrachtgever van het bovenregionale Wmo-vervoer,  de Valys-taxi. Het dgv is veelomvattend en kent vele typen reizigers. Dat kunnen we anders organiseren. VDVN wil namens alle gemeenten één stem laten horen.”

Integratie doelgroepen- en openbaar vervoer

Van alle 342 Nederlandse gemeenten is inmiddels meer dan de helft lid van het landelijke platform, waarbinnen twintig regionale vervoerssystemen samenwerken. Het bestuur zit om tafel met stakeholders, waaronder VNG en KNV, en is gevestigd op de mobiliteitscampus in Utrecht bij CROW en DOVA. “De noodzaak voor integratie van doelgroepenvervoer en ov is groot”, aldus Wassenaar. “We moeten mobiliteit betaalbaar en toegankelijk houden. Het helpt dat we onderdak hebben gevonden op de mobiliteitscampus.”

Het vereniging van Doelgroepenvervoer wil een boost geven aan kennisontwikkeling en -deling en zich opstellen als gesprekspartner voor de hele mobiliteitsbranche. De Lijster de Raadt: “We kennen dezelfde problematiek als het ov. Ov-bussen rijden ’s middags leeg rond op momenten dat onze busjes tjokvol zitten. En onze reizigers kunnen daar waar mogelijk met een beetje hulp zelfstandiger reizen. Waarom stellen we de reiziger niet centraal en benutten we de voertuigen van beide systemen beter?”

Wassenaar voegt toe dat veel inwoners met een indicatie voor doelgroepenvervoer ook af en toe met het ov reizen. “Jongeren die vanuit het leerlingenvervoer doorstromen, willen liever niet in een leerlingvervoertaxi reizen. Zij willen leren reizen met het ov als de beperking dat toelaat en doen dat soms ook. Waarom werkt ons systeem dan nog zo verkokerd? In tijden van technologie moet dat beter kunnen.”

Publieke mobiliteit

Onder de noemer Publieke Mobiliteit verkennen VDVN, DOVA en CROW samen hoe en wanneer het mobiliteitssysteem anders georganiseerd kan worden. “Eigenlijk steken we een satéprikker door de organisaties heen en proberen anders samen te werken”, aldus De Lijster de Raadt. “Als we nieuwe wegen willen bewandelen, moeten we ze samen plaveien.” Ze nemen deel aan de kerngroep Publieke Mobiliteit, om te onderzoeken hoe alle vervoersvormen vanuit het dgv met het ov verbonden kunnen worden. “Als we het systeem nu niet anders inrichten zijn we straks te laat.”

Daar komen wel veel organisatorische uitdagingen bij kijken, weten de dames. Wat te denken van het versplinterde aanbestedingslandschap en de verschillende contractvormen met vervoerders? “Dat klopt”, zegt De Lijster de Raadt. “Maar voor verandering heb je ruimte en vertrouwen nodig. De weg kent hobbels, maar als we weten waar we heen willen, moeten we daar kunnen komen.”

Een andere uitdaging komt voort uit, zoals bij meer thema’s, wetgeving die belemmerend werkt. Wassenaar legt uit: “In het leerlingenvervoer heb je twee vervoerspieken: rond 8.00 en 15.00. In de tussentijd zou je zeggen dat chauffeurs andere Wmo-ritten kunnen rijden, maar met een beperkte chauffeurskaart mag dat niet. Dat maakt het geen aantrekkelijke baan. Ondertussen gaan steeds meer jongeren naar het speciaal onderwijs, maar het chauffeurstekort groeit. We zitten echt met de handen in het haar.”

Groots denken

Begin oktober organiseerde VDVN samen met AIM, DOVA en ministerie van IenW voor het eerst een  congres over duurzaam doelgroepenvervoer. Daar kwamen zowel experts, vervoerders als opdrachtgevers op af. De Lijster de Raadt is daar erg blij mee: “Op veel congressen komen alleen opdrachtgevers of -nemers af, ze vinden elkaar nog te weinig. Wij probeerden ze te verbinden, zodat ze in ieder geval elkaars rol beter leren begrijpen. Daar begint het mee, elkaars problemen onder ogen zien.”

DOVA is een belangrijke stakeholder voor de VDVN. “Het ov is al wat verder in transitie dan het doelgroepenvervoer. Dankzij DOVA krijgen wij ook de kans om groter te denken en de verbinding te leggen met ministeries. We zijn nog een kleine organisatie, maar kunnen stapje voor stapje steeds groter denken.”

Stop met pilots

De Lijster de Raadt en Wassenaar hebben ten slotte een duidelijke boodschap aan de ov-sector: stop met al die pilots en kijk eens over de heg. De Lijster de Raadt: “Dan wordt weer ergens wat begonnen, vervolgens weer gestopt en gebeurt er vervolgens niets, terwijl er zat goede voorbeelden zijn in de wereld van het sociaal domein”. Wassenaar: “In regio Kennemerland loopt de MeerOV-bus, een halte-tot-haltedienst, al sinds 2017. Bij Publiek Vervoer Groningen-Drenthe rijdt de halte-taxi ook al jaren met veel succes. ”

Stroomlijn heeft in de Drechtsteden het al langlopende initiatief Wijkhopper, vervolgt De Lijster de Raadt: “Wij zetten mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt om zicht te ontwikkelen tot bijvoorbeeld taxichauffeurs. Daarmee proberen we in samenwerking met de vervoersbedrijven het chauffeurstekort op te lossen. En 45 procent van de reizigers reist in ons gebied korte afstanden, dus zo’n klein elektrisch voertuig kan redelijk snel dgv of deur-halteritjes maken. Dat is een win-winsituatie voor de gemeenten en voor het ov-bedrijf Qbuzz.”

Eind 2022 rolde Arriva zijn halte-tot-haltedienst Vlinder landelijk uit. Een goed initiatief dat bijdraagt aan toekomstbestendige mobiliteit, aldus De Lijster de Raadt. “Het probleem is alleeen dat veel organisaties initiatieven starten en dat van elkaar niet weten. Als we dat beter aan elkaar communiceren, komen we een stap verder. In de hele keten is het een samenspel, laten we dat vooral verbinden aan elkaar.”