Toegankelijke informatie voor blinden en slechtzienden nu ook ín de bus

Over Navilens 

NaviLens is een innovatief navigatie- en informatiesysteem dat is ontwikkeld door het Spaanse technologiebedrijf Neosistec in samenwerking met de Universiteit van Murcia. De kern van het systeem zijn kleurrijke, visueel opvallende markers die qua uiterlijk doen denken aan QR-codes, maar van grotere afstand – tot 30 meter - en een grotere kijkhoek - 160 graden - gescand kunnen worden. Dat maakt het ook voor blinden en slechtzienden eenvoudig om de code te scannen, en voor bv. navigatiedoeleinden is het nodig om de code makkelijk te kunnen scannen tijdens het navigeren naar je bestemming. 

De technologie is ontworpen om de mobiliteit van mensen met een visuele beperking te verbeteren. De NaviLens-app leest de informatie verbonden aan de marker voor en geeft bv. duidelijke aanwijzingen over de omgeving en de route. Niet alleen handig voor blinden en slechtzienden: ook toeristen met een taalprobleem, mensen met bijvoorbeeld een cognitieve beperking of andere reizigers kunnen met NaviLens codes geholpen worden bij hun reis. 

Er zijn twee gratis apps beschikbaar: NaviLens: bedoeld voor mensen met een visuele beperking. Deze app is speciaal ontworpen voor blinden en slechtzienden met een zeer gebruikersvriendelijke interface die goed werkt met de voice-over (voorlezen van tekst op het scherm) van de smartphone.

NaviLens GO: bedoeld voor het bredere publiek. Deze app toont visueel de informatie achter de NaviLens marker op het scherm van de smartphone. 

Beide apps passen zich automatisch aan de taalinstellingen van de telefoon aan. Daardoor is NaviLens wereldwijd inzetbaar, zonder dat reizigers extra instellingen hoeven te wijzigen. Daarnaast is de interface ontworpen met eenvoud in gedachten, zodat ook minder digitaal vaardige gebruikers ermee overweg kunnen. 

Van station naar bus 

NaviLens is in Nederland voor het eerst toegepast op stations. Op station Amsterdam Centraal zijn de NaviLens-codes bijvoorbeeld geïntegreerd in de bestaande geleidelijnen. Dit is gedaan om tijdens de grootscheepse verbouwing van het station veilige routes voor blinden en slechtzienden steeds goed aan te geven. Voor reizigers met een visuele beperking bieden de geleidelijnen een tastbare en veilige route; NaviLens voegt daar een digitale informatielaag aan toe. Dit maakt niet alleen informatie en oriëntatie mogelijk, maar ook realtime navigatie naar bijvoorbeeld een perron, uitgang of ov-servicepunt. 

De pilot in Soest betekent een toepassing in een nieuw gebruiksgebied. Voor het eerst verschijnen de NaviLens-codes op haltepalen, schuilhuisjes én op en in de voertuigen zelf. Op de bussen zijn markers aangebracht bij de instapdeur en in de bus op het informatiescherm achter de chauffeur. Daardoor kunnen reizigers al op afstand controleren of het de juiste bus is, en krijgen ze bij het instappen bevestiging via gesproken of visuele informatie. Denk aan informatie als “Buslijn 74 richting Amersfoort, vertrek over 2 minuten”. 

Deze toepassingen verhogen niet alleen de zelfstandigheid van reizigers met een visuele beperking, maar verbeteren ook de gebruikservaring voor iedereen. Ouderen die moeite hebben met kleine displays, of reizigers die hun handen vol hebben, kunnen met een simpele scan toch toegang krijgen tot toegankelijke actuele informatie. 

De rol van PBTconsult

Het Nederlandse advies- en ingenieursbureau PBTconsult is sinds 2021 betrokken bij de introductie van NaviLens in ons land. PBTconsult is gespecialiseerd in het adviseren over toegankelijke gebouwde omgevingen en werkt onder andere voor ProRail, gemeenten en vervoerders. Hans Peter Herwig, hoofd bedrijfsvoering, zag de potentie van NaviLens al vroeg tijdens een werkbezoek aan Barcelona. 

“Ik kende het systeem al uit Barcelona en was meteen enthousiast,” vertelt Herwig. “In Nederland zijn we al best ver met fysieke toegankelijkheid — denk aan bussen met een lage instap, hellingbanen en liften — maar met NaviLens voeg je daar een digitale laag aan toe. Dat geeft mensen meer grip op hun reis.” 

PBTconsult zette een samenwerking met NaviLens op voor de Benelux en begeleidt vervoerders zoals in dit geval Keolis bij de implementatie van NaviLens-Technologie. Dat doen ze onder meer door advies te geven over de positionering van de markers, het ontwerpen van het NaviLens systeem (hoeveel codes en waar, welke teksten, etc.) en de inrichting van het systeem met integratie met bestaande reisinformatiesystemen. Ook zorgt het bureau voor het betrekken van belangenorganisaties zoals de Oogvereniging, Ieder(in) en andere vertegenwoordigers van reizigers met een beperking. 

Soest als proeftuin 

De keuze voor buslijn 74 in Soest is niet toevallig. Het is een overzichtelijke, stedelijk-rurale lijn met relatief weinig overstappers. Dat maakt het een ideale testomgeving voor nieuwe technologie. De pilot duurt vanaf april 2025 zes maanden. 

Tijdens de proef worden gegevens verzameld over het gebruik van de app, de frequentie van scans en de kenmerken van de gebruikers, waarbij uiteraard rekening wordt gehouden met privacy. Daarnaast worden reizigers uitgenodigd om feedback te geven via een vragenlijst in de app of op papier. Ook worden er enkele gebruikersonderzoeken georganiseerd met testpanels, onder andere met visueel beperkte reizigers.

De ervaringen uit Soest moeten antwoord geven op praktische vragen: Hoe robuust zijn de codes bij slecht weer? Hoe ervaren chauffeurs het systeem? Wat is de impact op reizigers die normaal gesproken moeite hebben met overstappen of oriëntatie? 

NaviLens wereldwijd 

Wereldwijd wint NaviLens snel terrein. In New York zijn de kleurrijke markers inmiddels te vinden in metro’s, op bushaltes en in vervoersknooppunten. Ook in Singapore, Parijs, Tokio en Barcelona is NaviLens geïntegreerd in het openbaar vervoer en de openbare ruimte. In Barcelona wordt het systeem bijvoorbeeld ingezet bij toeristische attracties en musea, waar het bezoekers informatie biedt over het gebouw of de collectie. 

Toekomstperspectief 

Hans Peter Herwig: “We staan nog aan het begin, maar de potentie is enorm. De technologie is er, de behoefte is er. Nu is het zaak om NaviLens goed te integreren in onze bestaande systemen en processen. Daarmee zetten we een grote stap naar een écht inclusief openbaar vervoer.” 

Voor reizigers betekent dit vooral meer duidelijkheid, zelfstandigheid en comfort. En voor de ov-sector een kans om te laten zien dat innovatie hand in hand kan gaan met maatschappelijke waarde.