Een derde minder reizigers op Utrechtse sneltram

Door de dramatische afname van het vervoer in vijf jaar tijd zijn de Weense trams, die het Bestuur Regio Utrecht (BRU) in 2009 kocht, amper nodig gebleken. De trams zijn inmiddels voor in totaal 350.000 euro aan het Poolse Krakau verkocht. Ze reden op 11 juli voor het laatst. Inclusief verbouwing kostten de Weense trams (14 motorwagens en 11 bijwagens) 3,2 miljoen euro. Er waren veel technische problemen mee en uiteindelijk bleek hun inzet veel beperkter dan verwacht.

Volgens vervoerkundige Fabian Wegewijs van BRU zijn er verschillende oorzaken voor de grote terugloop in het vervoer. Door de crisis en grote buitendienststellingen voor onderhoud in de zomers van 2012 en 2013 was het aantal reizigers al sterk gedaald. “De verplaatsing van het eindpunt van de tram naar het Jaarbeursplein in april 2013 is echter de grootste verandering. Daardoor is het aantal reizigers met nog eens 20 procent verminderd.”

Vanwege de verbouwing van Utrecht Centraal stopt de sneltram naar Nieuwegein niet langer aan de stadskant van het station, maar aan de westkant. De afstand naar het busstation en het NS-station is daardoor veel groter geworden, pakweg tien minuten lopen. Veel reizigers vinden dat te ver. Een aantal reizigers is overgestapt op de bus, maar BRU kan niet zeggen hoeveel dat er zijn.

In 2018 moet de nieuwe tramverbinding naar universiteitscentrum De Uithof klaar zijn. Die vertrekt vanaf de stadskant van het station. In 2023 zou daar dan de huidige verbinding naar Nieuwegein op kunnen worden aangesloten. Dan krijgt ook de Nieuwegeinlijn weer een halte aan de stadskant. Wegewijs: “Tot die tijd verwachten we een stabilisering van het aantal reizigers op de sneltram.”

In 2008 ging BRU nog uit van een jaarlijkse groei van het reizigersaantal op de tram van 3 procent. In de voorgaande jaren was dat ook de groei geweest. Om de verwachte reizigersroom op te vangen werden in Wenen tweedehands tramstellen besteld. Die zouden in de spits worden ingezet en tevens dienen als vervanging van de bestaande trams die werden opgeknapt. “We moesten wat,” zegt Franc de Weger van BRU. “De bestaande trams waren na dertig jaar toe aan groot onderhoud én we voorzagen groei, ook vanwege werkzaamheden aan het Utrechtse wegennet. Dus we hadden voor een korte periode extra materieel nodig. Nieuwe trams kopen was geen optie.”

Volgens BRU heeft de forse terugloop geen financiële consequenties voor de ov-concessie die Qbuzz sinds eind 2013 rijdt. De sneltram maakt 14 procent van het reizigersaantal uit in de regio Utrecht. Voor de hele concessie gaat BRU uit van gestage reizigersgroei. “In de concessie is al rekening gehouden met de teruglopende reizigersaantallen op de tram,” aldus Wegewijs.

Voor vervoerder Qbuzz zijn de sterk gedaalde reizigersaantallen een onaangename verrassing. “Dit valt ontzettend tegen,” zegt Qbuzz-directeur Leon Struijk. “Wij hebben bij onze offerte met heel andere reizigersaantallen gerekend.” Qbuzz is momenteel aan het onderzoeken waar de reizigers van de tram zijn gebleven. Mogelijk is een deel overgestapt op bussen die nog wel vanaf de stadskant richting Nieuwegein gaan. “We willen eerst analyseren wat er precies aan de hand is en vervolgens samen met BRU kijken hoe we de reizigers weer kunnen terughalen. Dit is natuurlijk een ontzettend belangrijke lijn in onze concessie.”

Struijk ziet vooralsnog geen reden om naar BRU terug te gaan voor een hogere bijdrage voor de tram. In de nieuwe concessie hebben vervoerder en opdrachtgever ‘gedeelde’ opbrengstverantwoordelijkheid. Bij een stijging of daling van de inkomsten is die in het eerste jaar voor rekening van de vervoerder, daarna wordt de overheidsbijdrage aan de nieuwe cijfers aangepast.

De sneltram naar Nieuwegein rijdt nu de hele dag acht keer per uur, ook in de spits. Deze zomer rijdt de sneltram zes weken niet vanwege groot onderhoud aan de infrastructuur.