‘NS heeft zwak ontwikkeld normbesef’

zaterdag 6 juni 2015
timer 4 min

NS moet door een diepe cultuurverandering. Het bedrijf heeft een zwak ontwikkeld normbesef en een te beperkte reflectie op zijn positie in het Nederlandse ov, schrijft minister Dijsselbloem aan de Kamer.

Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën laat in een brief aan de Tweede Kamer geen spaan heel van NS. De cultuur, het normbesef en de omgevingsgevoeligheid van NS moeten worden versterkt, ondersteund door een sterk stelsel aan interne regels, stelt de minister. De ‘chinese walls’ binnen de organisatie moeten omhoog. Er moet een 'glasheldere scheiding' komen tussen het commerciële deel dat meedoet aan het verwerven van concessies en het bedrijfsonderdeel dat andere vervoerders een redelijk bod doet voor zaken als kaartautomaten en wachtruimtes.

Dijsselbloem is vooral boos over het feit dat de NS-directie de harde verwijten die de Autoriteit Consument en Markt (ACM) maakte aan het adres van NS al sinds begin dit jaar voor zich hield. Pas op 31 mei heeft Huges het kritische ACM-rapport gedeeld met de raad van commissarissen en minister Dijsselbloem als aandeelhouder.

Volgens De Volkskrant eiste Dijsselbloem afgelopen dinsdag openbaarmaking van het ACM-rapport en intrekking van de beroepsprocedure tegen het besluit. De NS-directie en de raad van commissarissen waren daar aanvankelijk op tegen. In de dagen daarna werd duidelijk dat Huges zelf kennis had van het benadelen van concurrenten van NS, en daar oneerlijk over was geweest, waarop de raad van commissarissen het vertrouwen in hem opzegde. Dijsselbloem steunde dat besluit.

Minister Dijsselbloem memoreert de belangrijkste fouten die NS volgens ACM heeft gemaakt. NS heeft bij de Limburgse aanbesteding geen goede kostenopgave gedaan aan andere vervoerders voor het gebruik van kaartautomaten, het huren van personeelsruimtes, het plaatsen van OV-chipkaartpalen en servicepunten. Daarnaast is binnen NS bedrijfsvertrouwelijke informatie van andere vervoerders gedeeld.

Volgens Dijsselbloem stuurde Huges een e-mail met concurrentiegevoelige informatie door. Hij vroeg zich over een verzoek van Veolia af of de gevraagde voorzieningen wel geleverd moesten worden, en anders zo laat mogelijk. Verder wist hij dat NS-dochter Qbuzz vertrouwelijke informatie van Veolia gebruikte om daar de eigen strategie op af te stemmen. Met die strategie stemde Huges in.

Uit het ACM-onderzoek blijkt dat NS het tijdig doen van een passend bod voor voorzieningen – verplicht op grond van de Spoorwegwet – met grote tegenzin vervult, schrijft Dijsselbloem. “Ook is gebleken dat de president-directeur daarop aanstuurde. De bewoordingen in de Spoorwegwet zijn algemeen en er is interpretatie mogelijk over wat NS verplicht is, maar NS had daarover in overleg kunnen treden, hetzij met de betrokken partijen, hetzij met de ACM.”

Het door NS vertoonde gedrag staat volgens Dijsselbloem ver af van de maatschappelijke rol die NS past als staatsdeelneming. “Betreurenswaardiger is nog dat de misstanden en het verkeerde gedrag vrij breed door de organisatie zijn verspreid, zowel door de verschillende organisatieonderdelen heen als door de hiërarchische lagen.”

Teugels aangetrokken
Volledig aandeelhouder Dijsselbloem heeft de teugels bij NS stevig aangetrokken. NS moet in overleg treden met de ACM over toezicht vooraf bij toekomstige aanbestedingen waarbij NS diensten en voorzieningen levert. NS moet de directie uitbreiden met een derde lid, dat belast is met governance, risk en compliance. NS mag het besluit van de ACM niet aanvechten en trekt het ingestelde beroep bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven in. “De raad van commissarissen zal mij nauwgezet op de hoogte houden van de implementatie van de maatregelen en hun effecten.”

Daarnaast rekent Dijsselbloem er op dat NS zijn rol op de regionale ov-markt zal heroverwegen. “De heroriëntatie moet bijdragen aan betere verhoudingen in de sector en duidelijkheid verschaffen over de rol en positie van NS bij regionale bus- en treinconcessies. Deze exercitie zal worden uitgevoerd in overleg met de ministeries van IenM (systeemverantwoordelijk) en Financiën.”

Lees ook: 'Laat NS op eigen benen staan'

Uit de brief van Dijsselbloem blijkt dat de financiële topman van NS, Engelhardt Robbe, het initiatief heeft genomen tot het interne onderzoek bij NS dat de onregelmatigheden aan het licht bracht. Inmiddels vervangt Robbe zowel Huges als Hoogesteger. Het definitieve rapport van advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek wordt binnenkort afgerond.

Minstens vijf groepsmaatschappijen van NS worden door het Openbaar Ministerie als verdachten aangemerkt in de Limburgse aanbestedingsaffaire. Het gaat om NV Nederlandse Spoorwegen, Abellio Transport Holding BV, Abellio Nederland BV, Abellio Limburg BV en Qbuzz BV. NS verleent volledige medewerking aan het onderzoek.

De fraude valt niet goed te praten - anderzijds moet je de kat niet op het spek binden. Er wordt nu gesproken over "governance" en "Chinese Walls" bij NS - maar bloed kruipt waar het niet gaan kan: als iemand kwaad wil, lukt dat. Geen waterdichte oplossing dus.
Een radicalere oplossing, het uitsluiten van NS en dochterondernemingen bij aanbestedingen, is eveneens ongewenst. Het leidt tot een nog kleinere markt. Het aantal deelnemers aan aanbestedingen is nu soms al minimaal. Bovendien is het mededingingsrechtelijk lastig.
Het zou beter (en ook nog vrij eenvoudig) zijn om NS een prijslijst op te laten stellen voor de diensten die het als "monopolist" verplicht moet leveren aan andere vervoerders. De vervoerders hoeven hun wensen dan niet bij NS in te dienen, niemand bij NS kan in de verleiding komen om de informatie door te spelen aan dochterondernemingen en alle deelnemers aan een aanbesteding moeten met dezelfde prijzen rekenen.

Voormalig president-commissaris Jan Timmer noemde bij de Parlementaire Enquêtecommissie de privatisering van NS "de moeder van alle kwaad". Die ligt ook ten grondslag aan de voor grote categorieën treinreizigers beroerde werking van de door de OV-bedrijven doorgedrukte 'OV-chipkaart'. Naast de 2400 van ROVER, Consumentenbond en ANWB kreeg het OV-loket daarover 2382 klachten in één kwartaal, nog nooit vertoond. In navolging van NS-direkteur Peters ("Wereldprimeur!") kraaide de staatssecretaris: "Wij zijn uniek in de wereld! Daar mogen wij trots op zijn". En met die truc werkte zij die klachten onder het politieke tapijt. Praatjes voor de Bühne want de wetenschappers van de TU Delft geven aan dat die éne sleutel -goed passend op het hele OV- pas over 5 jaar mogelijk is.
En dat wisten Peters en Manschot donders goed ook, al 5 maanden vóór zij die chipkaart aan alle reizigers opdrongen.
Bij een aansluitende parlementaire enquête over de OV-chipkaart, ook over alle onduidelijke miljoenen daarmee gemoeid en nooit goed afgerekend, zit ik graag voor de TV.

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

NS toont rode cijfers, treinkaartjes duurder in 2025

27 feb om 12:35 uur

De jaarcijfers van NS laten geen positief beeld zien. In 2023 was het operationele verlies 191 miljoen euro.…

Lees verder »

Oproep voor een KennisBank Bus

6 feb om 08:30 uur

Beleidsmakers maken bij het ontwerp van nieuwe bushaltes en -infrastructuur onvoldoende gebruik van…

Lees verder »
descriptionArtikel

Keolis beproeft anders roosteren buschauffeurs

3 okt 2023

Keolis start in januari 2024 in Almere de pilot 'Samen Roosteren', waarbij buschauffeurs online hun eigen…

Lees verder »

Ná de innovatieve pilots

2 mei 2023

Nederland heeft een goede reputatie als het om innovatie gaat en scoort hoog op de internationale lijstjes.…

Lees verder »
descriptionArtikel

Irias verbetert toegankelijkheid ov-haltes met data

2 feb 2023

In het Bestuursakkoord Toegankelijkheid OV 2022-2032 is afgesproken dat reisinformatie eenvoudiger en…

Lees verder »
descriptionArtikel

Aanbestedingsexpert Rosbergen trots op 25 jaar ov-werk

13 okt 2022

Edward Rosbergen, dit jaar 25 jaar in dienst bij MuConsult, zag het adviesbureau uitgroeien tot gevestigde naam…

Lees verder »
NS shutterstock
person_outlineBlog

Blog: Vier handvatten voor Kamerdebat NS-concessie

22 aug 2022

In 2024 loopt de concessie van NS voor het hoofdrailnet af. Het vorige kabinet heeft besloten om NS onderhands…

Lees verder »
Coalitie #methetov
flash_onNieuws

Gok niet, maar bied een vangnet voor #methetov

17 jun 2022

Gok niet met het openbaar vervoer en bied een financieel vangnet voor 2023. Dat schrijft een brede coalitie van…

Lees verder »