Kwaliteit ov-knooppunten holt achteruit door financiële tekorten

De afgelopen twintig jaar zijn de knooppunten getransformeerd tot aantrekkelijke toegangspoorten tot het ov-systeem met een essentiële rol in de mobiliteitstransitie. Tegelijkertijd blijft het beheer en onderhoud achter, met name van secundaire functies zoals verblijfskwaliteit en ruimtelijke inbedding. De focus ligt vooral op het faciliteren van vervoersstromen. Juist die secundaire aspecten dragen bij aan de aantrekkelijkheid van de reis. Als deze structurele achterstand samengaat met aanstaande bezuinigingen op exploitatiesubsidies, dreigt een neerwaartse spiraal die de kwaliteit van ov-knooppunten verder onder druk zet. 

Metrostation Pijnacker Centrum 
als sprekend voorbeeld: 

In 2006 is gestart met de aanleg van een nieuw ov-knooppunt in Pijnacker Centrum, bedoeld om metroverkeer met hoge frequentie mogelijk te maken. Bij het ontwerp is aandacht besteed aan de integratie in de omgeving, met oog voor verblijfsruimten, groenstructuren en het ontvlechten van verschillende vervoersstromen. Tot nu is het beheer en onderhoud gericht op de instandhouding van de primaire functies van het knooppunt — de vervoersstromen. Net als bij veel andere ov-knooppunten is er daarbij weinig aandacht geweest voor het beheer en onderhoud van beleving, toegankelijkheid, verblijfskwaliteit en inpassing in de openbare ruimte. Die eenzijdige focus is inmiddels goed zichtbaar in het verval van zowel het knooppunt zelf als de omliggende omgeving. 

Andere stakeholders 

Naast vervoerders krijgen ook de andere stakeholders op ov-knooppunten te maken met toenemende kosten en bezuinigingen. Wegbeheerders zijn vaak verantwoordelijk voor het gebied rondom het ov-knooppunt. Zij krijgen te maken met stijgende kosten (bijvoorbeeld jeugdzorg) én bezuinigingen. Door het krimpen van het gemeentefonds vanaf 2026 en een nieuw financieringssysteem voor inflatiecompensatie neemt het gemeentelijk tekort verder toe. 

Daardoor staan gemeenten voor vaker voor lastige keuzes: kies je voor het opvangen van het tekort in de jeugdzorg of kies je voor die losliggende tegels op het station? Met beperkte middelen zijn er een hoop investeringskeuzes “belangrijker en logischer” dan de secundaire functies van een ov-knooppunt. Door minder beschikbare middelen voor het beheer van ov-knooppunten worden deze plekken minder aantrekkelijk. Achterblijvend beheer en onderhoud van ov-knooppunten leidt tot verval van de openbare ruimte, een slechtere reiservaring en een afname van de aantrekkelijkheid en veiligheid. Dit kan reizigers ontmoedigen, overstappen bemoeilijken en de functie van het knooppunt als verblijfsplek ondermijnen. Veranker beheer en onderhoud als integraal onderdeel van knooppuntontwikkeling. 

Om de kwaliteit, veiligheid en toekomstbestendigheid van ov-knooppunten te waarborgen, is een structurele verankering van beheer en onderhoud in de volledige levenscyclus van knooppuntontwikkeling noodzakelijk.