Moventem heeft in november 2024, in opdracht van de provincie Utrecht, onderzoek gedaan naar de beleving van reizigers op diverse knooppunten binnen de provincie. Daarbij ging het nadrukkelijk niet alleen om treinstations, maar ook om busknooppunten. Het onderzoek richtte zich op de ruimtelijke beleving, beschikbare voorzieningen en het gevoel van veiligheid op deze locaties.
Onderzoek naar knooppunten in provincie Utrecht

Foto: Shutterstock
Ook politiek gezien zijn hubs en knooppunten relevant. Daarom heeft provincie Utrecht beleid opgesteld, dat de komende vijf jaar met nieuwe energie wordt voorgezet in het Beleidskader Ruimtelijke Planning (het BRP) én binnen het programma Publieke Mobiliteit. Er is behoefte aan een structurele aanpak, waarbij niet alleen de meest urgente knooppunten worden geanalyseerd en waar nodig verbeterd, maar waarbij het brede netwerk de aandacht krijgt. Een voorbeeld zijn de NS-stations in de provincie – die bijna allemaal een fietsenstalling hebben en waar je terecht kan voor een ov-fiets. Bijna allemaal, maar dus nog niet alle. Door systematisch dit soort lacunes in beeld te brengen kunnen gerichte verbeteringen gerealiseerd worden.
Nog geen volledig beeld
Voor het onderzoek zijn op locatie enquêtes uitgevoerd, maar reizigers konden ook een QR-code scannen en online hun ervaringen delen. De provincie heeft 65 bus- en treinstations aangewezen in het uitvoeringsprogramma. Elk jaar ongeveer 20 van deze stations onderzocht, zodat de stations eens in de drie jaar aan bod komen. Dat biedt een goed referentiekader en inzicht in vorderingen. Bij een jaarlijkse meting zouden de effecten van maatregelen waarschijnlijk nog niet goed zichtbaar zijn. Daarnaast houdt de keuze voor 20 stations per jaar het onderzoek behapbaar. De eerste meting dient ook gezien te worden als ‘nulmeting’, om na drie jaar een tweede meting te kunnen doen.
Moventem en de provincie beschikken dus nog niet over een volledig beeld van de situatie op alle stations. Prorail en NS hebben weliswaar de reizigersmonitor, maar die betreft alleen de treinstations én is niet altijd beschikbaar voor alle doeleinden. Het onderzoek van Moventem maakt een onderscheid tussen diverse aspecten, zoals zekerheid, functionaliteit, comfort en sfeer. De onderzoeksresultaten zijn in het rapport visueel weergegeven om snel inzicht te bieden in wáár inspanningen nut kunnen hebben.
De zekerheid van voorzieningen is vaak wel op orde, met enkele eenvoudig aan te pakken uitzonderingen. Het onderzoek toont echter dat dat er nog verbetering nodig is op de aspecten: sfeer en functionaliteit. De basis is goed op orde, maar er zijn nog kansen om de situatie op ov-knooppunten naar een nog hoger plan te tillen.
Het onderzoek van Moventem probeert aan te sluiten bij andere onderzoeken – een 7 in de NS-belevingsmonitor zou overeen moeten komen met een 7 in dit onderzoek – maar in de praktijk is dit lastig te realiseren.
Klantwenspiramide
Het onderzoek maakt gebruik van de welbekende klantwenspiramide. Daarbij maakt Moventem onderscheid tussen de ‘satisfyers’ en de ‘dissatisfyers’. De tevredenheid is gemeten op twee assen: tevredenheid en belang (van specifieke factoren). Elementen die laag scoren op tevredenheid, maar een grote impact hebben, krijgen de hoogste prioriteit toegewezen.
Praktijkvoorbeelden
De twee bushaltes aan weerszijden van de snelweg bij Vianen hebben zich ontwikkeld tot een soort knooppunt. Daarom is er in het verleden al fors geïnvesteerd in bredere en verhoogde voetpaden, maar reizigers voelden zich nog steeds onveilig. Op knooppunt Vianen Busstation is daarom onder het viaduct betere verlichting aangebracht in de vorm van een ‘lichtkunstwerk’. De verlichting ‘loopt’ onder het viaduct mee’ met de reiziger die van bus naar fiets wandelt.
Beleving
Kleine verbeteringen in sfeer en beleving kunnen een groot verschil maken in hoe aantrekkelijk een knooppunt wordt ervaren. Dit is een cruciaal element voor reizigers. Daarom wordt nu ook actief de reiziger betrokken om handelingsperspectieven te ontwikkelen.
Een ander relevant aspect is het veiligheidsgevoel, met name bij vrouwelijke reizigers. Uit eerder onderzoek van Radar blijkt dat vrouwen zich vaak onveilig voelen op knooppunten, en dit onderzoek bevestigt die bevinding. Hier wordt actief naar oplossingen gezocht.
Uit het Eindrapport Tevredenheidsonderzoek Knooppunten 2024 blijkt dat de algemene waardering van de onderzochte knooppunten in de provincie Utrecht een gemiddelde score van 6,8 behaalt. Grote knooppunten zoals Utrecht Centraal en Amersfoort Centraal scoren met een 7,1 relatief goed, terwijl kleinere knooppunten lager worden beoordeeld met een gemiddeld cijfer van 6,6. Reizigers waarderen vooral de reismogelijkheden, de overzichtelijkheid en de toegankelijkheid van grotere knooppunten, terwijl bij kleinere knooppunten juist comfort, verlichting en wachtruimtes als verbeterpunten worden genoemd. De thema’s veiligheid, netheid en informatievoorziening krijgen over het algemeen een voldoende, maar de sfeer en beleving van de knooppunten worden met een 6,3 als het minst positief ervaren. Vooral in de avonduren voelen reizigers zich minder veilig. Knooppunten met beperkte voorzieningen en weinig wachtruimte scoren aanzienlijk lager. Om de tevredenheid van reizigers te verhogen, wordt een aantal gerichte verbeteringen aanbevolen. Veiligheidsmaatregelen in de avond, zoals betere verlichting en sociale controle, zijn een belangrijk aandachtspunt, vooral op kleinere knooppunten. Daarnaast moet de comfortbeleving worden verbeterd door meer zitplaatsen, verwarmde wachtruimtes en betere reiniging van toiletten. Ook de werking van liften en roltrappen verdient aandacht, evenals de beschikbaarheid van deelmobiliteit zoals ov-fietsen en deelscooters. Verder wordt aanbevolen om de positieve aspecten, zoals de goede bewegwijzering en informatievoorziening, te behouden en verder te optimaliseren. Door deze verbeteringen door te voeren,
kan de gebruikservaring van reizigers op alle niveaus van knooppunten worden verhoogd en kan de provincie Utrecht een hoogwaardig netwerk van knooppunten blijven bieden.
Meer artikelen met dit thema
KiM: bij flexvervoer is meer aandacht nodig voor de reiziger
10 jun om 11:23 uurDe invoering van flexvervoer leidt lang niet altijd tot betere bereikbaarheid. Dat blijkt uit het rapport '…
Ov-sector luidt noodklok tegen bezuinigingen
6 jun om 14:25 uurOp dinsdag 10 juni om 08.45 uur klinkt er in de regio’s Amsterdam en Rotterdam Den Haag een ongebruikelijk…
Westelijke entreetunnel Amsterdam CS na twee jaar hinder weer open
2 jun om 11:17 uurDe vernieuwde westelijke reizigerstunnel van Amsterdam Centraal is in gebruik genomen. Na bijna twee jaar van…
Middelengebruik op de werkvloer: nieuwe handreiking helpt vervoersbedrijven
26 mei om 13:52 uurUit onderzoek van TNO en het Trimbos-instituut blijkt dat middelengebruik –…
Column: Sociale veiligheid blijft van belang
26 mei om 13:09 uurMaart 1989 worden op metrostation Zuidplein drie vrouwen door een verwarde man doodgestoken. Maar dat was niet…
Twee inschrijvers voor nieuwe ov-concessie in Oost-Brabant
19 mei om 14:57 uurArriva en EBS hebben een bieding uitgebracht op de nieuwe ov-concessie in Oost-Brabant. Arriva is de huidige…
Een veiliger ov in Almere: wat werkt en wat niet?
8 mei om 15:28 uurIn Almere kon – figuurlijk gesproken – de vlag uit: het aantal incidenten in het openbaar busvervoer was fors…
Het mes snijdt aan twee kanten
25 apr om 15:59 uurWat is nou sociale veiligheid? Onder de term sociale veiligheid wordt verstaan: de bescherming of het zich…