PBL: (1)500 bushaltes minder in vijf jaar

donderdag 2 maart 2023

Het aantal bushaltes is de afgelopen vijf jaar met 527 afgenomen, inventariseerde tv-programma Pointer. Volgens de NOS is het aantal echter met 1500 afgenomen. Dat grote verschil zit hem in de meetmethode, laat onderzoeker Jeroen Bastiaanssen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) desgevraagd weten.

Uit de cijfers van Pointer van eind februari blijkt, dat de afname van het aantal haltes in de provincies Drenthe en Groningen relatief gezien het grootst is, namelijk 11 procent en bijna 7 procent. Flevoland is de enige provincie waar nu meer bushaltes zijn dan vijf jaar geleden. Pointer baseert zich hierbij op cijfers die het PBL voor het tv-programma inventariseerde.

De NOS meldt op dezelfde dag dat uit onderzoek van alle regionale omroepen is gebleken, dat het aantal bushaltes sinds 2018 daalde van ruim 22.100 naar ruim 20.600. Dat zijn er 1500 in totaal en komt neer op een landelijk gemiddelde van 7 procent. In Drenthe nam het aantal haltes af met 17 procent en in Groningen met 15 procent. In Zeeland en Flevoland telt de NOS +1 procent.

Daan Stevens van Forseti vindt dat de NOS het erg dramatiseert: "Iedereen heeft het nu over het verdwijnen van bushaltes, ook in de politiek, maar het is geen verrassing dat dit gebeurt. De sector strekt al jarenlang buslijnen. Dat is wat de meeste reizigers ook willen. In Groningen en Drenthe, waar de meeste haltes geschrapt zijn, is het publieke OV-bureau opbrengstverantwoordelijk, is hard doorontwikkeld en geven reizigers het ov een 8,1. In 2018 was dat een 7,7."

Andere meetmethodes

Waar komt dat grote verschil in de NOS-berichtgeving en het PBL-onderzoek vandaag? PBL-onderzoeker Jeroen Bastiaanssen vertelt aan OV-Magazine dat de meetmethodes verschillen: "Pointer wilde een aflevering maken over vervoersarmoede. Wij hebben gecontroleerd of haltes zijn verdwenen, door bijvoorbeeld herinrichting van een weg en verplaatsing naar de andere kant van het station (dus verplaatst in plaats van verdwenen). We hebben alleen verdwenen haltes meegenomen waar binnen 400 meter geen alternatieve halte beschikbaar was. Verdwenen haltes in stedelijk gebied vielen daardoor vaker uit de analyses - daar hoeft dat niet meteen problemen op te leveren."

De regionale omroepen onderzochten volgens de NOS juist hoe het aantal opstappunten voor lijnbussen veranderde. Een opstappunt kan daarbij uit meerdere haltes bestaan, zoals twee haltes aan weerszijden van een weg of station. Daar horen dus ook verdwenen haltes bij, waar wel een alternatief binnen 400 meter beschikbaar was en ook de verdwenen haltes in stedelijk gebied. Bastiaanssen daarover: "Je zou het als een bandbreedte kunnen opvatten: in totaal zijn er 1500 verdwenen haltes, waarvan bij een derde van de haltes geen alternatief beschikbaar is. Daar zal je dus op een andere manier je reis moeten maken."

Vervoersarmoede groeit

Volgens PBL-onderzoeker Bastiaanssen is het punt dat de vervoersarmoede in Nederland groeit. Gecombineerd met het afschalen van sommige dienstregelingen zorgt het verdwijnen van bushaltes voor een verschraling van het openbaar vervoer. Tegen Pointer zegt hij daarover: “Er wordt vaak ingezet op busverbindingen die je snel naar een treinstation of stadscentrum brengen, maar daardoor komen kronkelroutes door wijken en dorpen soms te vervallen. Inwoners in die gebieden zijn daardoor regelmatig aangewezen op een auto om bepaalde voorzieningen te bereiken."

Bastiaanssen concludeert dat beleid meestal is gericht op verbeteren van de bereikbaarheid, maar dat er geen duidelijke eis is wanneer de bereikbaarheid voldoende is. “We hebben recht op onderwijs en recht op zorg, maar we hebben geen recht op de mogelijkheid om binnen een bepaalde tijd op school of in het ziekenhuis te komen. Dat is eigenlijk raar.”

Forseti-adviseur Daan Stevens stelt op LinkedIn dat er wel enige nuance is aan te brengen op de NOS-cijfers. Veel bushaltes zijn namelijk verdwenen, omdat de bussen die daarlangs gaan overwegend leeg rijden. "Door lijnen te strekken worden meer mensen sneller, vaker en comfortabeler vervoerd. Met grote lege bussen, die om de haverklap stoppen, draai je het ov de nek om." Hij stelt dat maatwerkoplossingen daarom van belang zijn.

Slechte bereikbaarheid zorgt voor minder kansen

Uiteindelijk blijft het de vraag of de toegang tot ov-haltes mensen ook in staat stelt om bestemmingen te bereiken, verduidelijkt hij aan OV-Magazine: "Vandaar dat we in onze studie ‘Toegang voor iedereen’ de bereikbaarheid van banen en voorzieningen met auto, ov en fiets in beeld hebben gebracht. Dat deden we met dezelfde brondata als haltes en frequenties, maar dan door uitlezen van dienstregeling de reistijd van herkomst tot bestemming in beeld gebracht."

In die studie ‘Toegang voor iedereen’ bracht het PBL de bereikbaarheid van banen en voorzieningen met auto, ov en fiets in beeld en stelde vast dat mensen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer vaak slechter af zijn dan mensen met beschikking tot een auto. Bastiaanssen tegenover Pointer: “Zeker als zij wonen in landelijk gebied, de stadsranden of de suburbane kernen is de toegang tot banen en voorzieningen zoals zorg en scholen slechter.”

Een slechte bereikbaarheid kan grote invloed hebben op iemands leven. Bastiaanssen: “Het kan zijn dat mensen banen afwijzen en daardoor langer werkloos blijven. Of ze missen zorgafspraken omdat het ziekenhuis steeds slechter bereikbaar wordt.” Het zijn volgens de onderzoeker met name mensen met een laag inkomen, ouderen of jongeren die een groot risico lopen op zogenoemde vervoersarmoede. “Als je geen auto kunt aanschaffen of nog niet of niet meer kunt autorijden dan heb je buiten de stadscentra vaak geen goed alternatief als het openbaar vervoer wegvalt of slechter wordt.”

Politiek is aan zet

Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) onderkent dat vervoersongelijkheid een probleem is. “Wat je nu ziet is dat er steeds meer verschil ontstaat in de manier waarop mensen toegang hebben tot mobiliteit. En dat is niet wenselijk,” aldus de staatssecretaris. Ze werkt samen met minister Harbers aan een nieuwe mobiliteitsvisie. Heijnen: “Wij vinden het belangrijk dat mobiliteit voor iedereen op een goede manier toegankelijk is. Wij zien dat ook als een recht, dus het is de intentie om daar rekening mee te gaan houden in die mobiliteitsvisie.”

Forseti-adviseur Daan Stevens zegt dat het ov niet langer gebaat is bij een one-size-fits-all-oplossing. Er zijn ook alternatieve vervoersoplossingen denkbaar in plaats van grote, reguliere bussen. Denk daarbij aan buurtbussen, flexibele busjes en deelvervoer. "Daar worden wel stappen in gemaakt, maar dat mag wel wat sneller. Het is uiteindelijk een politieke keuze: ga je meer voor leefbaarheid, en doe je het voor een minderheid, of willen we zoveel mogelijk mensen vervoeren voor elke euro? Een mooi thema dus voor de (provinciale) verkiezingen."

Ik herken deze trend ook in Zuid Holland, waar in de loop der jaren busroutes uit kleine dorpen verdwijnen. Strekken van buslijnen trekt wel nieuwe reizigers (die anders wellicht met auto gingen), maar sluit ook reizigers uit die minder mobiel zijn en verder gelegen bushalte langs provinciale weg niet lopend kunnen bereiken, Bij strekken van buslijn zou je eigenlijk toch enkele malen per dag ook nog een bus door het dorp moeten laten rijden. En de cijferwaardering is wellicht gestegen, maar de reizigers die je kwijt bent geven uberhaupt geen cijfer meer, want die enquetes worden in de bus gehouden....

Ingediend door Olaf Ooijevaar op vr, 10/03/2023 - 22:25

van een verdienmodel kun je geen vervoer verwachten.

Ingediend door jan op za, 11/03/2023 - 14:19

Jammer dat deze twee resultaten tegelijk verschenen en zoveel evrschillen. Jammer dat er niet is afgestemd, want dat zou veel verwarring, waarbij iedere eigen resultaten gaat uitleggen en gebruiken, had kunnen worden voorkomen.

Ingediend door Lex van Rootselaar op ma, 13/03/2023 - 13:03

Klopt Lex, dat is ook jammer. Vooral omdat het verkiezingstijd is en politici dus net dát resultaat kunnen gebruiken dat in hun voordeel werkt. Daarom willen wij graag deze duiding bieden.

Ingediend door guus op ma, 13/03/2023 - 16:14